Oczywista oczywistość – relacje są ważne. W obliczu pandemii i izolacji wiele z nich z konieczności musieliśmy ograniczyć lub przenieść do świata wirtualnego. Dotyczy to również relacji naszych dzieci. W tych okolicznościach pewnie łatwiej nam docenić te znajomości, które dają nam wsparcie, poczucie bliskości i przynależności. Ale przecież nie wszystkie relacje takie są. Jak rozpoznać, które realnie dodają nam siły, a które zbyt wiele nas kosztują? Jak pomóc dziecku je rozróżnić? I co, jeśli jest w relacjach, które je obciążają?

Niewątpliwie potrzebujemy ludzi. Od pierwszych chwil na świecie budujemy silne połączenia z innymi, a na naszym biologicznym wyposażeniu jest wiele mechanizmów, które służą tylko nawiązywaniu relacji. Dzięki temu jesteśmy bezpieczni, realizujemy ważne potrzeby, dokonujemy rzeczy, które nie byłyby możliwe w pojedynkę. W obecnej, pandemicznej sytuacji ograniczenie kontaktów społecznych jest wymieniane jako czynnik zagrażający naszemu zdrowiu psychicznemu – obcowanie z ludźmi chroni nas przed osamotnieniem i wspiera w sytuacjach trudnych i stresujących.

Dla dzieci ich grupa – znajomi, przyjaciele, koleżanki i koledzy – jest niezwykle istotna. To tutaj dzieci uczą się, jak żyć z innymi, dogadywać się, sprzeczać, mówić i słuchać. To tutaj dziecko może czuć całe spektrum uczuć, zaspokajać ważne potrzeby, uczyć się i bawić. Tutaj toczy się duży i ważny kawałek jego życia. Niektóre relacje są wspierające, dodają energii, zdarzają się jednak takie, które wyczerpują.

Nie każda sieć wspiera

W 22. numerze „Kosmosu dla dziewczynek” zapraszamy czytelniczki i czytelników do odpalenia Wykrywacza Dobrych Sieci. Jak on działa? Korzysta z informacji o uczuciach i myślach towarzyszących relacjom, sytuacjom i spotkaniom. Wykrywacz jest uniwersalny – rodzice również mogą z niego skorzystać.

Wystarczy przywołać w pamięci jakieś spotkanie. Czy czekałaś na nie z przyjemnością, czy bolał cię brzuch? Czy w jego trakcie czułaś, że jesteś w porządku, czy bałaś się mówić o tym, co myślisz? Czy kiedy wróciłaś do domu, byłaś spokojna, czy wkurzona i wyczerpana?

Oczywiście, życie nie składa się z samych przyjemności, a nasze ważne potrzeby nieraz bywają niezaspokojone. Umiejętność radzenia sobie z frustracją jest bardzo ważna, a nabywamy ją właśnie dzięki trudnym sytuacjom. Relacje nie powinny nam jednak przynosić głównie frustracji.

Takie, w których czujemy się stale wściekłe, rozczarowane, zmuszane do czegoś, przestraszone, dorośli nazywają toksycznymi. Warto dążyć do takich, w których czujemy się lubiani/e i akceptowani/e, które dają nam oparcie, zamiast tylko zabierać energię.

W relacjach mogą pojawiać się bardzo trudne sytuacje i wtedy nie trzeba „wytrzymywać”, tylko warto szukać wsparcia, pomocy i rozwiązań. W relacjach między dziećmi może pojawić się przemoc fizyczna i psychiczna, wyśmiewanie, manipulacja. Kolega córki może ją izolować lub wciąż krytykować, koleżanka może kłamać i zmyślać o niej historie.

Dzieci czasami czują, że coś w relacji lub w grupie jest nie w porządku. Dorośli w takiej sytuacji czasem próbują przekierowywać myśli dziecka na pozytywne tory: „Pewnie nie jest tak źle, następnym razem poczujesz się z nimi lepiej”, „To przecież fajne koleżanki”. Ta próba zaklinania rzeczywistości może wynikać z chęci pocieszenia magiczną formułą „wszystko będzie dobrze”. Ale skutek może być odwrotny do zamierzonego – podważenie zaufania dziecka do jego własnych odczuć i emocji. W naszym kosmicznym dziale „Poczuj siebie” staramy się wspierać dziewczynki w budowaniu zaufania do siebie, własnych uczuć i w stawianiu granic. W 22. numerze „Kosmosu dla dziewczynek” zatytułowanym „Moja sieć”  chcemy powiedzieć: nie każda sytuacja i nie każda relacja są OK. Możesz słuchać swoich uczuć i sygnałów płynących z ciała i reagować tak, aby zadbać o siebie.

Artykuł “Wykrywacz dobrych sieci” w 22. numerze “Kosmosu dla dziewczynek”

Kiedy interweniować?

Na pewno nie wszystkie trudne sytuacje wymagają twojej interwencji. Dzieci wiele problemów są w stanie same rozwiązać. Czasem też drobne i przejściowe kłopoty z perspektywy dziecka mogą się wydawać końcem świata. To, na co trzeba szybko zareagować, to przemoc – gnębienie, straszenie, poniżanie. Powodem do niepokoju mogą być twoje obserwacje – dziecko zawsze wraca przygnębione albo rozdrażnione ze spotkania z koleżanką albo kiedy zbliża się spotkanie, zaczyna czuć się gorzej, np. boli je brzuch. Oczywiście wejście do grupy i bycie w niej są wyzwaniem i często wiąże się to z mniejszym lub większym stresem, jednak kiedy stres nie mija, to sygnał, że dziecko może potrzebować pomocy.

Nie wszyscy się lubią

Ważne, żeby dziecko wiedziało, że nie musi wszystkich lubić i nie wszyscy muszą je lubić. I tak po prostu jest, to niczyja wina. Niektórzy ludzie dogadują się ze sobą lepiej niż z innymi.

Wspaniale jest mieć kogoś bliskiego, ale to nie znaczy, że trzeba na siłę kumplować się z kimś, kto jest wobec nas nie w porządku.

Temu służy przyglądanie się własnym uczuciom i potrzebom, żeby wiedzieć, kiedy nasze granice są przekroczone i wymagają obrony. I czasem rozwiązaniem jest też wyjście z relacji.

Jak wspierać?

Trudności w relacjach przynoszą wiele uczuć. Dziecko może czuć się odrzucone, nieakceptowane, nielubiane, zdradzone. W takich sytuacjach postaraj się być delikatna/y. Nie chodzi o to, by na siłę godzić dzieci, które się nie dogadują, albo wybierać dziecku „dobrych” przyjaciół. Nie chodzi też o to, by dziecko na siłę pocieszać, mówić: „Nie przejmuj się, poznasz zaraz kogoś nowego, tamta koleżanka i tak nie była fajna”.

Dziecko zwykle potrzebuje przede wszystkim obecności kogoś, kto wysłucha i przytuli. Może nie pomożesz mu odzyskać przyjaciółki, ale możesz wysłuchać, przyjąć smutek i samotność. To też dużo – nie zostawić, nie zaprzeczyć uczuciom. Może masz swoje wspomnienia z tego wieku – jak się czułaś/eś?

Możesz łagodnie wspierać dziecko, pomóc mu zorganizować spotkanie, zaprosić kogoś do domu. Oprócz klasy dziecko może mieć jeszcze podwórko, zajęcia pozaszkolne – to też okazja, by poznawać nowe osoby. No i najważniejsze – sam/a otaczaj się dobrymi ludźmi, dbaj o relacje, które są dla ciebie źródłem wsparcia i radości bycia razem, ograniczaj te, które ci ewidentnie nie służą.