Dorastanie, poza zmianami w ciele, często kojarzy nam się z wybuchami emocji, nieprzewidywalnością i rozkojarzeniem. Pamiętam, jak starsze koleżanki ostrzegały mnie, młodą mamę, złowróżbnymi słowami: „Poczekaj, aż zacznie dojrzewać”. Rzeczywiście, dla wielu nastolatków i ich rodziców to bardzo trudny czas. Ale zmiany, które wtedy zachodzą, mają wielki potencjał rozwojowy. Są drogą do nowych umiejętności i do samej dorosłości. Przeczytaj, na czym polegają i na co warto się przygotować.
Gwałtowne zmiany, których doświadczają w czasie dojrzewania nastolatki, zwykło się przypisywać „szalejącym hormonom”. Oczywiście u dorastających osób obserwuje się wzrost stężenia hormonów płciowych, który uruchamia procesy zmian w budowie ciała. Jednak coraz więcej wiadomo też o tym, jak ogromnym zmianom poddawany jest w okresie dorastania mózg nastolatka.
W tym czasie intensywnie zmniejsza się liczba komórek nerwowych i połączeń między nimi. Tak zwane przycinanie ma na celu usuwanie zbędnych, nieużywanych połączeń i pozostawienie tych, z których korzystamy. Zanim zakończą się te generalne porządki, które prowadzą do coraz większej integracji mózgu, kontrola impulsów może być dla naszego nastolatka niemożliwa. Warto o tym pamiętać, zwłaszcza jeśli gwałtowne zachowania swojego dziecka przypisujesz jego złym intencjom lub swoim błędom.
Emocje nastolatków
U nastolatków aktywność pewnych obszarów mózgu (układu limbicznego i pnia mózgu), które odpowiadają za emocje i reakcje instynktowne, jest większa niż u dorosłych i dzieci. To dlatego dorastające dziewczynki i chłopcy odczuwają czasem tak nagłe i intensywne emocje. Kora przedczołowa, która w przypadku dorosłego człowieka hamuje niższe partie mózgu, u nastolatków zwyczajnie sobie „nie radzi”. Będzie dojrzewać nawet do 25. roku życia – dopiero wtedy „rozum” będzie mógł skutecznie powstrzymać „serce” w sytuacjach, które tego wymagają.
Badania pokazują, że mózg nastolatka może reagować emocjonalnie nawet na neutralne sygnały. Oznacza to, że twoje dziecko może odbierać zwykłe informacje – twój typowy wyraz twarzy czy twoje słowa – jako nieprzyjazne lub atakujące.
Możesz się więc spodziewać, że emocje twojego dziecka w tym okresie będą gwałtowne i intensywne. Nastolatki często nie rozumieją, skąd się wzięły ich uczucia, nie wiedzą, co czują i co się z nimi dzieje. Emocje potrafią zmieniać się nagle, bez widocznego dla rodziców powodu. Osłabiona jest też kontrola impulsów – możliwe więc, że w tym okresie usłyszysz trochę przykrych słów.
Jak się w tym odnaleźć?
To często trudny czas dla dzieci. One naprawdę w wielu sytuacjach nie rozumieją, co się dzieje. Zmienia się nie tylko ich ciało, ale też to, jak się czują. Stają się na jakiś czas sobie „obce”. Komplikują się też ich relacje z otoczeniem, zwłaszcza tym najbliższym – rodzicami i rodzeństwem, które również nie rozumie tych zmian. W tym czasie szczególnie ważne są wsparcie i akceptacja ze strony dorosłych. Nastolatek potrzebuje empatii, pomocy w nazywaniu swoich uczuć i wsparcia w szukaniu sposobów, by poradzić sobie z nową rzeczywistością.
Ważne, żeby pamiętać, że te procesy są normalne, naturalne i każdy je przechodzi, czasem mniej, a czasem bardziej gwałtownie. Takie zrozumienie pozwoli ci przyjąć niektóre zachowania i reakcje twojego dziecka z większą akceptacją i spokojem i nie obwiniać za nie ani jego, ani siebie.
Ale dorastanie to nie tylko kłopoty! To też źródło nowych możliwości. Intensywna emocjonalność wiąże się z brakiem kontroli i impulsywnością, ale też otwiera możliwość pełnego i głębokiego doświadczania rzeczywistości, czerpania energii z emocji, oglądania świata w pełni jego barw. Wielu dorosłych traci tę zdolność, doświadcza nudy, rutyny i pustki. Ten czas może być więc dla was okazją do odkrywania i rozwijania potencjału nastolatka (i twojego!), a nie okresem ciągłej walki.
To pierwszy z tekstów nawiązujących do artykułu Wow, dojrzewam?!? z 21. numeru „Kosmosu dla dziewczynek”.
Możesz też zajrzeć do tekstów:
7 wskazówek, jak wspierać córkę, gdy zaczynają jej rosnąć piersi
3 sposoby, jak wspierać córkę przed jej pierwszą miesiączką
Bibliografia:
- Blakemore S.-J., Choudhury S., Development of the adolescent brain: implications for executive function and social cognition, „Journal of Child Psychology and Psychiatry”, 47 (2006), 3/4, 296–312, doi:10.1111/j.1469–7610.2006.01611.x
- Casey B.J., Jones R.M., Hare T.A., The adolescent brain, [w:] Annals of the New York Academy of Sciences, 1124 (2008), 111–26, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2475802/?xid=PS_smithsonian
- Siegel D.J., Burza w mózgu nastolatka, Wydawnictwo MiND, Podkowa Leśna 2016
