Identyfikując się z filmowymi bohaterkami i bohaterami, można przepracowywać własne problemy. Dobrze skonstruowana fabuła nie tylko pomaga na chwilę oderwać się od ponurej rzeczywistości, ale daje też siłę na walkę z przeciwnościami. I nie dotyczy to tylko dziecięcej widowni. Nasze magiczne Encanto (dostępne również z ukraińskim dubbingiem), Sekrety morza, Matylda czy Podniebna Poczta Kiki mogą przynieść nam wszystkim coś naprawdę dobrego i ważnego.

Kiedy piszę ten tekst, mija ponad miesiąc od rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Od ponad miesiąca mierzę się ze strachem, lękiem, poczuciem bezsilności i złością, które wywołują we mnie codzienne wiadomości. Nie mogę sobie nawet wyobrazić, co mogą czuć w tej sytuacji osoby, które musiały uciec z pogrążonego w konflikcie kraju. Z pewnością nigdy też do końca nie zrozumiem, jak ciężkie i destabilizujące jest to doświadczenie dla bardzo młodych ludzi – zarówno tych, którzy pochodzą z Ukrainy i bezpośrednio doświadczyli traumy wojennej, jak i tych mieszkających w Polsce, często przytłoczonych z powodu przerażających doniesień z frontu. Wiem jednak na pewno, jak cenna w takich momentach może być możliwość oderwania się od ponurej rzeczywistości, uleczenia swojego smutku śmiechem, a także skonfrontowania swoich trudnych emocji z bohaterkami i bohaterami, którzy przeżywają podobne problemy. I jestem przekonana, że to wszystko może dać nam kino.

Fantastyczna misja Amelii Poulain

Dobrze pamiętam dzień, w którym odkryłam kojącą moc filmów. To były moje piętnaste urodziny, podczas których po raz pierwszy w życiu obejrzałam Amelię Jean-Pierre’a Jeuneta. Gdyby nie ten seans, prawdopodobnie czułabym się tego dnia bardzo przygnębiona. W tamtym czasie miałam mało koleżanek i nie potrafiłam dogadać się z większością rówieśników. Martwiłam się, że nie spędzam swoich urodzin na imprezie, jak wszystkie „typowe nastolatki”, których wizerunkami atakowała mnie popkultura. Kiedy jednak obejrzałam film o małomównej, introwertycznej Francuzce, która lubi puszczać kaczki na kanale Saint Martin i jest zakochana w ekscentrycznym kolekcjonerze cudzych fotografii, poczułam się dużo lepiej. W końcu odkryłam bohaterkę, z którą mogłam się utożsamić, a podglądając jej życie, mogłam rozprawić się ze swoimi własnymi lękami i emocjami.

Link do trailera filmu Amelia na YouTube

Filmowe dziewczynki na ratunek

Im byłam starsza, tym więcej oglądałam filmów, a lista moich ulubionych dziewczęcych i kobiecych postaci rosła. Kino kształtowało moją wrażliwość, a jednocześnie pomagało mi się zmierzyć z przeciwnościami losu. Z niektórych seansów wychodziłam zapłakana, podczas innych nie mogłam przestać się śmiać, ale niemal każdy obejrzany film uczył mnie czegoś nowego o mnie samej. I chociaż moje problemy nie znikały jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, dzięki filmom lepiej sobie z nimi radziłam i byłam silniejsza.

Chciałabym, żeby kino przyniosło dzisiaj otuchę wszystkim dziewczynkom, które czują się smutne, przerażone czy zagubione z powodu wojny w Ukrainie.

Wierzę w uzdrawiającą moc śmiechu, siłę płynącą z mądrych opowieści i to, jak ważne jest oglądanie filmów z bohaterami i bohaterkami, z którymi możemy się zidentyfikować.

Kierując się tymi założeniami, wybrałam cztery filmy o niezwykłych dziewczynkach, które wychodzą obronną ręką z trudnych sytuacji życiowych. Chociaż Kiki, Matylda, Sirsza i Mirabel pochodzą z różnych miejsc na świecie, to mierzą się z bardzo podobnymi problemami, a ich siła i pogoda ducha mogą być dla nas wszystkich ogromną inspiracją. Filmy potrafią odkrywać to, co do tej pory pozostawało przed nami ukryte – mam nadzieję, że te opisane poniżej pomogą młodym widzkom i widzom zrozumieć, jak bardzo są silne/silni i wartościowe/wartościowi.

Podniebna Poczta Kiki (1989), reż. Hayao Miyazaki

Ta japońska animacja jest mądrą i wzruszającą opowieścią o szukaniu swojej drogi i budowaniu poczucia własnej wartości. Główną bohaterką jest trzynastoletnia czarownica Kiki, która opuszcza dom rodzinny, żeby spędzić rok w innym mieście. To tradycja, przestrzegana przez wszystkie praktykujące wiedźmy – w tym czasie dziewczynka ma się dokształcić i zdecydować, w czym chciałaby się wyspecjalizować. Podróżując na miotle ze swoim czarnym, mówiącym kotem Jiji, Kiki trafia do nadmorskiego miasta Koriko, gdzie zaczyna pomagać w miejscowej piekarni. Z czasem wpada również na pomysł założenia własnej działalności, oferującej usługi dostawcze. Wszystko zapowiada się znakomicie, w końcu jest mistrzynią w lataniu na miotle, więc doręczanie przesyłek powinno przebiegać szybko i sprawnie.

Rzeczywistość okazuje się niestety bardziej skomplikowana. Kiki napotyka szereg trudności, w wyniku których traci wiarę w siebie, a z czasem również swoje czarodziejskie umiejętności. Dopiero rozmowa ze znajomą młodą malarką Ursulą uświadamia jej, że musi wsłuchać się w swój głos wewnętrzny, żeby zrozumieć, co tak naprawdę inspiruje ją do działania. Ursula opowiada też o kryzysie twórczym, którego sama doświadczyła. To niezwykle mądry wątek, który w dzisiejszych czasach może zyskać nowy kontekst. Gdy po drugiej stronie granicy toczy się wojna, dużo trudniej jest odnaleźć w sobie motywację do robienia tego, co wcześniej sprawiało nam radość.

Film Miyazakiego uczy jednak, że pielęgnowanie pasji może dać siłę do walki z przeciwnościami losu.

Kiki w końcu udaje się przezwyciężyć kryzys, a scena, w której odzyskuje swoje moce, jest pełna optymizmu i nadziei.

Link do trailera filmu Podniebna Poczta Kiki na YouTube

Matylda (1996), reż. Danny DeVito

Matylda to ekranizacja powieści Roalda Dahla, autora wielu bestsellerów skierowanych do młodych czytelniczek i czytelników (w tym Charliego i Fabryki Czekolady oraz Fantastycznego Pana Lisa).

Chociaż świat przedstawiony w filmie jest mocno przerysowany, sama historia opowiada o uniwersalnych wartościach: sile płynącej z przyjaźni, szacunku do drugiej osoby i o tym, że zawsze warto walczyć z niesprawiedliwością.

Śledzimy tutaj losy tytułowej Matyldy, mądrej i oczytanej dziewczynki, która każdego dnia musi się mierzyć z nieprzyjemnościami płynącymi ze strony swojej własnej rodziny. W jednej z najmocniejszych scen całego filmu ojciec bohaterki krzyczy zdenerwowany: „Ja jestem mądry, a ty głupia, ja jestem duży, a ty mała, ja mam rację, a ty się mylisz! I nic nie możesz na to poradzić!”. Ta próba manifestacji siły i jawna agresja skierowana w stronę niewinnego dziecka spotyka się jednak ze zdecydowanym oporem – Matylda bowiem dochodzi do wniosku, że dzieci w uzasadnionych przypadkach mają prawo karać dorosłych.

Sceny, w których dziewczynka robi psikusy swoim rodzicom (na przykład smaruje klejem kapelusz swojego taty), chociaż mają charakter komediowy, niosą silny przekaz – Matylda pokazuje w ten sposób, że nie jest bezradna i potrafi się sprzeciwić. Widać to jeszcze wyraźniej, kiedy bohaterka odkrywa u siebie nadprzyrodzone moce i wykorzystuje je, aby wymierzyć sprawiedliwość dyrektorce swojej szkoły, agresywnej i gnębiącej uczniów pani Trunchbull. Na szczęście szkolna rzeczywistość oznacza dla dziewczynki nie tylko kolejne problemy, lecz również pierwsze prawdziwe przyjaźnie. Wśród nich na największą uwagę zasługuje znajomość z nauczycielką, która docenia inteligencję i oczytanie Matyldy, a z czasem nawet staje się jej pełnoprawną opiekunką. Być może właśnie w tym wątku kryje się najważniejszy przekaz Matyldy, który dzisiaj jest szczególnie pokrzepiający – mimo przeciwności losu na świecie zawsze znajdzie się ktoś, kto nas zrozumie.

Link do trailera filmu Matylda na YouTube

Sekrety morza (2014), reż. Tomm Moore

Głęboko osadzony w irlandzkim folklorze film animowany, opowiada historię o więzi człowieka z naturą, trudnościach w radzeniu sobie ze stratą bliskiej osoby i o tym, że nie należy tłumić w sobie emocji, nawet tych najtrudniejszych. Główną bohaterką jest sześcioletnia Sirsza, która w dniu swoich urodzin odkrywa, że jest selkie – znanym z celtyckiej mitologii stworzeniem, które potrafi przybrać postać zarówno człowieka, jak i foki. Dziewczynka dowiaduje się również, że taki sam dar miała jej mama, która zniknęła tuż po urodzeniu Sirszy, zostawiając nowo narodzoną córkę z tatą i kilka lat starszym bratem Benem.

Relacja Sirszy z Benem jest bardzo ważnym wątkiem filmu. Chłopiec dokucza swojej siostrze i nie lubi spędzać z nią czasu. Jednocześnie widać, że tęskni za utraconą mamą i obwinia Sirszę o jej zniknięcie. Wszystko jednak zmienia się, kiedy chłopiec dowiaduje się, że jego siostrze grozi wielkie niebezpieczeństwo. To sprawia, że wyrusza razem z nią w ryzykowną podróż, podczas której nie tylko poznaje wiele niesamowitych, niekiedy zabawnych, a czasem budzących strach mitycznych stworzeń, lecz przede wszystkim – odkrywa, że Sirsza jest dla niego bardzo ważna. Z kolei dziewczynka uczy się, jak korzystać ze swojej mocy, jednocześnie zdając sobie sprawę, że jest w stanie z nich zrezygnować, aby zachować więź z bratem i tatą.

Pięknie opowiedziana i olśniewająca wizualnie animacja Moore’a jest jednak nie tylko prostą pochwałą rodzinnych relacji, lecz historią, w której bardzo dużą rolę grają emocje.

Przygody Bena i Sirszy uczą nas, że smutek, żałoba i strach to pełnoprawne elementy naszego życia, tak samo jak radość i miłość.

Link do trailera filmu Sekrety Morza na YouTube

Nasze magiczne Encanto (2021), reż. Jared Bush i Byron Howard

Najnowszy film animowany Disneya jest aktualnie wyświetlany w kinach w całej Polsce również z ukraińskim dubbingiem.

To bardzo dobra wiadomość, bo Nasze magiczne Encanto opowiada o nie tylko o sile płynącej z solidarności i wzajemnej pomocy, lecz także o tym, jak ważne jest wsparcie bliskich osób w chwilach, gdy cały nasz świat drży w posadach. Trudno znaleźć bardziej adekwatną do dzisiejszej sytuacji, a jednocześnie niosącą otuchę produkcję dla młodych widzek i widzów.

Poznajemy tu rezolutną Mirabel, która pochodzi z niezwykłej rodziny Madrigal, zamieszkującej położone w górach Kolumbii Encanto. Mirabel mieszka ze swoją babcią, rodzicami, rodzeństwem, kuzynkami i kuzynami w wielkim magicznym domu i stara się nie przejmować faktem, że jako jedyna z wielkiego rodu nie ma żadnych nadprzyrodzonych mocy. Pewnego dnia okazuje się jednak, że dziewczyna jest jedyną osobą, która może uratować rodzinę, gdy magia zaczyna słabnąć, a zaczarowany dom – rozpadać się.

Link do trailera filmu Nasze magiczne Encanto na YouTube

W tym miejscu warto cofnąć się do historii familii Madrigal. Nestorka rodu, babcia Alma, trafiła do Encanto wiele lat temu, uciekając przed konfliktem zbrojnym. Straciła wtedy swojego ukochanego męża, a jej samej udało się przetrwać dzięki tej samej magii, która później zaczęła objawiać się w nadprzyrodzonych talentach kolejnych członków jej rodziny. Alma wierzy, że te moce są gwarantem bezpieczeństwa dla wszystkich mieszkańców Encanto, więc nakłada ogromną presję na swoich najbliższych, aby bez zarzutu spełniali obowiązki wobec całej społeczności.

Okazuje się jednak, że w chwili największego kryzysu to nie magia ratuje Madrigalów, tylko pomoc sąsiadów. Scena, w której mieszkańcy Encanto własnymi rękami pomagają odbudować utracony, zaczarowany dom rodziny Madrigal, jest tym bardziej wzruszająca, że wydaje się dziś niesamowicie aktualna.

A pozbawiona cudownego talentu Mirabel uczy swoich bliskich, że nie muszą być doskonali, aby wieść dobre życie.