Media społecznościowe to świat, w którym łatwo się zgubić. A próbują do niego wchodzić coraz młodsze dzieci. Zgodzić się, gdy syn czy córka chcą mieć konto na Insta, jak reszta klasy? Na pewno na początku warto sprawdzić, czy sami mamy wiedzę i narzędzia, żeby towarzyszyć dziecku w tym doświadczeniu.
1. Czy twoje dziecko ma już 13 lat?
To bardzo ważne pytanie! Twórcy Instagrama (który należy teraz do Facebooka, dobrze o tym wiedzieć) pozwalają założyć konto osobom, które skończyły 13 lat. Powstał nawet oficjalny przewodnik dla rodziców (nie jest jeszcze dostępny w języku polskim, ale można pobrać PDF w wersji angielskiej), w którym też jest mowa o nastolatkach, nie o młodszych dzieciach. Co oczywiście nie znaczy, że one na Insta nie zaglądają.
– Uważam, że konta na Instagramie na pewno nie powinno się zakładać przed 13. rokiem życia – komentuje dr Jakub Kuś, psycholog z filii Uniwersytetu SWPS we Wrocławiu. – Przede wszystkim z jednego, najważniejszego powodu: Instagram kreuje pewien idealny obraz atrakcyjności fizycznej. Dziewczynki w wieku nastoletnim dopiero wykształcają poczucie własnej atrakcyjności i samooceny. Porównywanie się z modelkami z wyreżyserowanych sesji zdjęciowych mija się z celem i może doprowadzić niekiedy do poważnych problemów psychologicznych.
Amerykańska organizacja Common Sense Media, która zajmuje się edukacją, idzie jeszcze krok dalej – odradza zakładanie konta na Instagramie osobom mającym mniej niż 15 lat. Powód? Łatwy dostęp do treści przeznaczonych dla dorosłych odbiorców, możliwość interakcji z nieznajomymi, prowadzone w serwisie działania marketingowe i sposób gromadzenia danych o użytkownikach.
2. Czy wiesz, o co chodzi na Instagramie?
Jeżeli nie masz konta na Instagramie, załóż je na próbę i daj sobie czas, żeby poznać i poczuć ten serwis. Zobacz, na jakie treści można tam trafić, jak wyglądają konta innych osób, co się dzieje w komentarzach pod zdjęciami.
– Część rodziców dzieci, które przychodzą do mnie na zajęcia, mówi, że nie mają Facebooka i nie udostępniają swoich danych online. Z jednej strony doskonale to rozumiem. Z drugiej – widzę, że ci rodzice są całkiem pozbawieni wiedzy dotyczącej mediów społecznościowych. Uważam, że jeżeli moje dziecko korzysta z takich serwisów, to ja też powinienem wiedzieć, co się tam dzieje – zauważa Radosław Józwik z CyberSkill, założyciel szkoły kompetencji cyfrowych.
A dr Jakub Kuś dodaje, że warto zachęcić dziecko do tego, żeby samo opowiedziało, co robi np. na Instagramie, jak spędza tam czas. Im mniejsza jest bariera pokoleniowa, tym lepiej dla rozwoju dziecka.
Warto też przyjrzeć się temu, jak na ciebie – dorosłą przecież osobę – wpływają treści, które obserwujesz na Instagramie. Może zdjęcie z wakacji pod palmą jest dla ciebie powodem do uśmiechu, ale fotografia szczupłej dziewczyny na macie do jogi już nie? Albo odwrotnie: jogowe zdjęcia inspirują do pójścia na zajęcia, a zdjęcia egzotycznych podróży budzą frustrację?
Fotografia: Daan Stevens, Unsplash.com
3. Jak zadbać o bezpieczeństwo?
Przetestuj ustawienia prywatności na Instagramie – można tu mieć profil publiczny, widoczny dla wszystkich, lub prywatny (żeby ktoś mógł go śledzić, musi zapytać cię o zgodę), można też wyłączyć komentowanie pod swoimi postami i blokować konkretne osoby.
– Jeśli się zgodzimy, żeby dziecko korzystało z serwisu, warto się upewnić, że potrafi każdą z tych rzeczy zrobić – mówi Józwik. Sprawdź też, jak działa wysyłanie wiadomości – można tu ustawić, że wiadomości prywatne (czyli Direct Message, w skrócie DM albo DeEmy) od nieznajomych nie będą trafiały do twojej skrzynki. Jeżeli masz wątpliwości, poszukaj tutoriali na YouTubie, które wyjaśniają wszystko krok po kroku.
Częścią cyfrowej wyprawki, z którą wchodzimy w świat mediów społecznościowych, powinna być umiejętność wyciszania przekazów, z którymi nie chcemy mieć do czynienia, czyli ukrywanie, blokowanie i zgłaszanie nieodpowiednich treści.
– Naszym podstawowym zadaniem jest wyjaśnienie dziecku, że w internecie może zetknąć się z różnymi, często bardzo nieprzyjemnymi zachowaniami – podkreśla dr Kuś. Dobrze uwrażliwić dziecko na to, że nikt nie ma prawa pisać do niego w obraźliwy sposób. Ale że może się to zdarzyć. Podobnie jak to, że ktoś obcy będzie mu wysyłał nieodpowiednie zdjęcia. I że na pewno będzie świadkiem nienawistnych komentarzy jednych użytkowników w stosunku do innych. I że o tym trzeba rozmawiać.
Z drugiej strony, jak zauważają autorzy badania „Młodzi cyfrowi”, dla dzieci i młodzieży nie ma już podziału na świat offline i online. Jednak wydaje się, że zachowania w internecie bywają przez nich uważane za „mniej poważne” niż w realu. Może im być trudno zrozumieć, że napisanie o kimś w komentarzu pod zdjęciem, że jest „brzydki”, a powiedzenie mu tego w twarz to w gruncie rzeczy to samo. Co gorsza: w sieci słowa się nie rozpływają ot tak, po prostu. Wystarczy jeden zrzut ekranu i skasowany komentarz zyskuje drugie życie. A potem kolejne.
Dlatego warto budować w dziecku uważność na to, co robi w internecie, i pokazywać, że działania na ekranie smartfona mają swoje konsekwencje w realnym życiu. A za zdjęciami kryją się prawdziwi, czujący ludzie.
4. Jakie zasady warto ustalić?
Szczerze porozmawiać z dzieckiem, dlaczego chce założyć konto na Instagramie. Jaka potrzeba za tym stoi? Jakim kawałkiem swojego życia i z kim chciałoby się w ten sposób dzielić? W jakim celu? Warto też ustalić, jakich granic ma nie przekraczać. Te oczywiste to np. podawanie swojego adresu czy numeru twojej karty kredytowej, mniej oczywiste może być dla niego np. wrzucanie zdjęć rodzeństwa czy oznaczanie, gdzie dokładnie została zrobiona fotografia. Możecie się też umówić, ile minut dziennie dziecko będzie korzystać z aplikacji – da się w niej ustawić taki limit. To się sprawdzi, jeśli i my, dorośli, będziemy się trzymać jakichś zasad i nie spędzać całych dni przed ekranem.
5. Dlaczego warto porozmawiać o edytowaniu zdjęć, popularności i poczuciu własnej wartości?
Instagram to serwis bazujący na zdjęciach. Nasz mózg ma to do siebie, że jeżeli coś widzimy, to on to uznaje za prawdę. Nawet gdy wiemy, że zdjęcie, na które patrzymy, zostało zainscenizowane albo cyfrowo zmienione.
– I z tym jest największy problem. Na portalach społecznościowych najczęściej możemy zobaczyć sukcesy innych, piękne stylizacje, wspaniałe miejsca. To wycinkowa autoprezentacja, a my wpadamy w pułapkę porównywania z nią swojego codziennego życia. Trudno tego uniknąć, ale nie warto rezygnować z prób wyjaśnienia dzieciom tego zjawiska – mówi dr Jakub Kuś.
Warto też rozmawiać o edytowaniu zdjęć. O tym, dlaczego ludzie to robią, dlaczego my to robimy, czy tego chcemy. Jakie edytowanie jest dla nas OK (np. korekcja barwna, ekspozycja, kontrast), a jakie już nie (np. zmniejszanie nosa) i dlaczego. Czy poczucie wartości ma jakiś związek z tym, czy ładnie wyglądam na zdjęciu i czy moje selfie dostało mnóstwo lajków. Czy dużo pozytywnych komentarzy na temat mojego wyglądu pod zdjęciem sprawi, że będę się lepiej czuć.
6. Jak zadbać o relacje offline?
Bezpieczna relacja z rodzicem to fundament zdrowego poczucia własnej wartości. Jeżeli dziecięce potrzeby są zaniedbane, dziecko będzie poszukiwać ich spełnienia poza rodziną i będzie bardziej skłonne do podejmowania ryzykownych zachowań np. w sieci.
Jak zauważają autorzy raportu „Młodzi cyfrowi: „To nie media cyfrowe niszczą więzi, ale osłabiane przez rodziców więzi otwierają przestrzeń na nowe, ale w istocie obce dzieciom, bycie online. Dlatego najlepszym czynnikiem chroniącym dzieci i młodzież przed e‑uzależnieniem jest dobrze zbudowana relacja w domu, w szkole oraz w najbliższym otoczeniu”.
I dalej: “Oznacza to, iż wysoce prawdopodobne jest, że jeśli rodzice nie dadzą swoim dzieciom w pierwszych latach życia czułości, wsparcia, bliskości, obecności, zainteresowania i zaangażowania, dzieci zaczną wycofywać się z życia rodzinnego i poszukiwać będą uznania, własnej tożsamości, akceptacji, zrozumienia i bliskości na zewnątrz, bardzo często posiłkując się internetem”.
Warto zajrzeć:
- Raport z badania „Młodzi cyfrowi”: https://dbamomojzasieg.com/wp-content/uploads/2019/11/Ogolnopolskie-badanie-Mlodzi-Cyfrowi.pdf [dostęp 02.03.2020]
- Książka „Młodzi cyfrowi”: https://dbamomojzasieg.com/wp-content/uploads/2019/12/Mlodzi-Cyfrowi.-Nowe-technologie.-Relacje.-Dobrostan_ksiazka.pdf [dostęp 02.03.2020]
