Porównywanie się i skupianie na wyglądzie. Dążenie do nieistniejącego ideału. Współczesna kultura popularna nie sprzyja budowaniu przez dziewczynki pozytywnego obrazu ciała. A jak my, dorośli, możemy je w tym wspierać?
1. Raczej unikajmy komplementowania wyglądu
Mogłoby się wydawać, że to właśnie komplementy będą najlepszym remedium na kompleksy i negatywny obraz swojego ciała. Pamiętajmy jednak, że takie komunikaty kierują uwagę dziewczynki właśnie na ciało i prowokują do wytworzenia postawy „zewnętrznego obserwatora”. To trochę tak, jakby na jej ramieniu pojawiła się postać, która cały czas każe jej myśleć o tym, jak inni widzą jej ciało.
Według raportu „O poczuciu piękna i samoocenie dziewcząt” (2017) w Polsce 57 proc. dziewcząt otrzymuje więcej komentarzy na temat wyglądu, niż tego, co robią.
Dla dziewczynki każdy taki komunikat może być znakiem, że ludzie oceniają przede wszystkim jej wygląd. Później uczy się, że komentarze pozytywne to komplementy, za które – jeśli jest dobrze wychowana – powinna jeszcze podziękować.
To nie znaczy, że nigdy nie możemy powiedzieć córce czy innej ważnej dla nas dziewczynce niczego miłego na temat jej wyglądu. Postarajmy się jednak utrzymywać zdrowy balans. A przede wszystkim – obserwować, jak ona czuje się z tym, co jej mówimy.
Jak pisze Agnieszka Stein w książce „Nowe wychowanie seksualne” (rozdział poświęcony poczuciu własnej wartości): „(…) dzieci nie potrzebują pochwał i ocen, a zaczynają się ich domagać wtedy, kiedy często słyszą je od innych”.
2. Podkreślajmy to, co dzięki ciału można robić
Nasze ciała są niesamowite – to w nich żyjemy, nimi jesteśmy. Dzięki nim możemy skakać, śpiewać, głaskać ukochanego psa czy patrzeć na wschód słońca. Warto zwracać uwagę dziewczynek właśnie na to, co ciało potrafi robić, a nie na to, jak wygląda. To dewiza, która przyświeca prowadzonemu przeze mnie w „Kosmosie dla dziewczynek” działowi „Ciało jest super”. Staram się w nim w najbardziej przystępny sposób pokazywać kulisy działania organizmu – to, że jest złożonym systemem naczyń połączonych i reakcji łańcuchowych. Polecam te strony jako dobry pretekst, żeby razem z dziewczynką na chwilę zatrzymać się i zagłębić w niesamowity świat ciała.
3. Zachęcajmy dziewczynki do nawiązywania świadomego kontaktu z ciałem
To coś, co najlepiej robi się razem. Chociażby rysując albo pokazując, np. jakim uczuciem w ciele jest radość, a jakim strach. Możemy też razem odkrywać:
- gdzie w ciele chowa się złość,
- jak ciało odczuwa przyjemność,
- co się we mnie dzieje, kiedy czuję skurcz w brzuchu,
- w jakich sytuacjach mam nogi jak z waty,
- co czuję, kiedy mam ochotę w coś kopać.
Właśnie takie codzienne sytuacje są naturalną okazją, żeby zanurzyć się w ciele i sprawdzić, co do nas mówi. Umiejętność odczytywania odczuć, które z niego płyną, i wiary w nie, jest kapitałem na całe życie. Badania sugerują, że osoby z rozwiniętą zdolnością rozpoznawania wrażeń płynących z ciała i odpowiadania na nie (świadomość interoceptywna) mają bardziej pozytywny obraz swojego ciała i lepiej radzą sobie z regulacją emocji.
A jak dzieci mogą opowiadać o odczuwaniu siebie? Choćby tak jak siedmioletnia Lila, z którą rozmawiałam, przygotowując tekst „Sprawdź, co się dzieje w twoim ciele, kiedy krzyczysz”.
Kiedy krzyczę ze złości, to moje ciało jest napięte. Chce mu się tupać i trzaskać drzwiami. Gdy krzyczę ze szczęścia, to skaczę do góry, biegam wkoło. Kiedy krzyczę ze strachu, to tylko się trzęsę i się przytulam. Proszę, żeby ktoś zapalił światło. A mamę, żeby mi dała rączkę, i ją sobie ściskam. Robi mi się lepiej, ale dalej jestem trochę przerażona. Można też krzyczeć ze smutku. Też wtedy się tupie nogą, ale to tupanie jest smutne.
4. Wybierzmy się razem na basen
W naszym kręgu kulturowym to jedno z niewielu miejsc, gdzie dziewczynki mogą zobaczyć, jak naprawdę wyglądają ciała dorosłych kobiet i jak bardzo różnią się od siebie. To ważne, aby mogły tego doświadczać i rozwijały świadomość, że przekazy w mediach społecznościowych i tradycyjnych to jedno, a rzeczywistość – drugie.
5. Jedzmy razem posiłki
Badania pokazują, że regularne rodzinne posiłki wspierają pozytywny obraz swojego ciała u dzieci. Więc na tyle, na ile to możliwe, starajmy się jeść razem, a także angażujemy je we wspólne przygotowywanie jedzenia. W „Kosmosie dla dziewczynek” znajdziesz pomysły na ciekawe przepisy, np. zupę o smaku umami. Skarbnicą wiedzy jest także strona fundacji Szkoła na widelcu.
6. Sprawdźmy, jak my się mamy ze swoimi ciałami
Aby chociaż częściowo impregnować dziewczynkę na przekazy kultury i jej obsesję na punkcie wyglądu, dobrze zacząć od siebie. Sprawdzić, jak my się mamy ze swoimi ciałami? Jakie są nasze przekonania na temat kobiet i wyglądu? Dajmy sobie na to czas, zwłaszcza jeżeli to dla nas całkiem nowy temat.
Więcej informacji, dodatkowe filmy i lektury znajdziesz w tekście: Dlaczego już 11-letnie dziewczynki mają kompleksy?
Dlaczego warto to zrobić? Bo dzieci każdego dnia bacznie nas obserwują. Ważne, żebyśmy mieli świadomość, co naszym zachowaniem im pokazujemy. Bo nawet jeżeli powstrzymamy się od komentowania wyglądu dziewczynki, tymczasem w jej obecności podsumujemy siebie słowami: „Ale mam fałdy na brzuchu, muszę schudnąć”, to może zacząć myśleć, że właśnie na tym polega bycie kobietą – na braku zadowolenia z tego, jak się wygląda, i skupianiu się na tym.
To samo dotyczy zresztą komentowania wyglądu innych, niezależnie od tego, czy to osoby, które znamy osobiście, czy np. celebryci. Warto się przyjrzeć, jakie uwagi wygłaszamy na temat wyglądu kobiet. Może jest ich więcej niż związanych z ich wnętrzem? Albo są jakiegoś określonego typu? Starajmy się raczej mówić o innych w kontekście tego, co robią i jakimi są ludźmi, a nie tego, jak wyglądają.
Bibliografia:
- Agnieszka Stein: „Nowe wychowanie seksualne”, wyd. Mamania, Warszawa 2018 r.
- Lidia Wiśniewska: „Rozwój niezadowolenia z ciała u dzieci – wpływ komentarzy rodziców i rola zabawek”, Psychologia rozwojowa, 2017 * tom 22, nr 4, s. 15–26.
- Cynthia Price, Carole Hooven: „Interoceptive Awareness Skills for Emotion Regulation: Theory and Approach of Mindful Awareness in Body-Oriented Therapy (MABT)”, Front. Psychol. 9:798. doi: 10.3389/fpsyg.2018.00798
- 1: Todd J, Aspell JE, Barron D, Swami V. „An exploration of the associations between facets of interoceptive awareness and body image in adolescents”. Body Image, 2019 Oct 22; 31:171–180.
- Virginia Ramseyer Winter, Aubrey Jones i Elizabeth O’Neill, „Eating Breakfast and Family Meals in Adolescence: The Role of Body Image”, Social Work in Public Health, 34:3, 230–238.
