Twoje dziecko chce zacząć korzystać z komunikatora? A może już to robi? Trenerzy, którzy na co dzień prowadzą zajęcia o internecie z dziećmi, nauczycielami i rodzicami, podpowiadają, jak z głową podejść do tej sprawy.

– Zdarza wam się rozmawiać w internecie z obcymi?
– Nieeee!!!!
– A gracie w gry?
– Taaaak!!!
– Takie w internecie, online też?
– Taaaaak!!!
– A rozmawiacie tam na czacie z graczami, których nie znacie?
– Taaaaak!!!

Prowadzimy zajęcia z dziećmi i młodzieżą o internecie: między innymi o tym, jak kreatywnie z niego korzystać, jak dbać o swój wizerunek w sieci czy o higienę cyfrową. Zacytowany dialog powtarzał się w klasach drugich, trzecich, czwartych. Dla nas to jeszcze jeden sygnał, jak ważne są rozmowy, ustalanie zasad, towarzyszenie dzieciom w sieci.

W tym tekście znajdziesz kilka sugestii, jak przygotować swoje dziecko do korzystania z komunikatorów internetowych. Przydadzą się one również w przypadku gier online dających możliwość komunikacji z innymi użytkownikami. A także w wielu innych sytuacjach w sieci.

Z naszej praktyki wynika, że przytłaczająca większość problemów dzieci w internecie to problemy społeczne, nie techniczne.

Twoje wsparcie jest więc dziecku bardzo potrzebne – nawet gdy klika lepiej od ciebie, nie ma twojego doświadczenia.

Punkt wyjścia! Zorientuj się, czy twoje dziecko nie korzysta już czasem z komunikatorów

W dobie pandemii to bardzo prawdopodobne! Prywatną komunikację pomiędzy uczniami umożliwia wiele komunikatorów wykorzystywanych przez szkoły do prowadzenia lekcji online. Narzędziem rozmów (często podczas lekcji) są także fora gier online. Jeśli dowiesz się, że twój syn lub córka rozmawiają już z innymi przez internet, postaraj się zachować spokój: to nie koniec świata. Teraz twój ruch: nadrób zaległości.

1. Jeśli uznasz, że to już czas…

To zdanie z kampanii Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę sprzed paru lat, która dotyczyła tego, kiedy zacząć udostępniać dzieciom urządzenia z ekranami. Zbyt wczesne używanie takiego sprzętu ma zły wpływ na rozwój – tak pokazują wyniki badań. Ale decyzja w tej sprawie należy jednak zawsze do rodziców.

Podobnie jest z komunikatorami. Te najpopularniejsze wśród najmłodszych dostępne są od lat trzynastu (Skype, Messenger – by zainstalować ten drugi, trzeba mieć konto na Facebooku) lub szesnastu (WhatsApp, Discord). W przypadku większości komunikatorów konto założone i używane przez osobę niespełniającą wymogów wieku podlega procedurze usunięcia. Takie podejście wynika z troski o najmłodszych: mogą natrafić na treści dla nich niewskazane, a nie będą w stanie kontrolować się na tyle, żeby zrezygnować z ich poznawania.

Oficjalne ograniczenia wieku nie zmieniają jednak faktu, że komunikatory instalują już pierwszoklasiści. Z ciekawości. Bo koleżanka już ma. Bo tą drogą chce komunikować się korepetytor, szkoła sztuk walki czy tańca.

Zachęcamy, by zgodę na instalację podjąć świadomie, biorąc pod uwagę stopień rozwoju i potrzeby dziecka.

2. Porozmawiaj z innymi rodzicami

Wśród potrzeb ważne są te towarzyskie. Jeśli „wszyscy już mają, tylko ja nie”, twój syn lub córka mogą się czuć wykluczeni. Nie bagatelizuj tego. Zachęcamy, by decyzję o instalacji i wyborze komunikatora podjąć w gronie rodziców z klasy czy znajomych dziecka. Wspólnie wybierzcie komunikator, a jeśli dzieci chcą jakiś konkretny, sprawdźcie, czy jesteście w stanie go zaakceptować. Zapoznanie się z daną aplikacją jest szczególnie ważne, jeśli sam/sama z niej nie korzystasz. Warto przekonać się, jak działa i jak ustawić w niej zasady prywatności.

3. Zastanów się, jakie zasady korzystania są dla ciebie ważne. Porozmawiaj o nich z dzieckiem

Nasza znajoma, dziennikarka Hanna Zielińska, która od niedawna mieszka z rodziną w Norwegii, usłyszała w tamtejszej szkole, że powinna regularnie sprawdzać komórkę córki. Uznała jednak, że sama nie ma takiej potrzeby. A ty? Czy jako rodzic chcesz sprawdzać rozmowy dziecka? (Nie rekomendujemy tego na co dzień, ale w sytuacji krytycznej już tak). Czy chcesz znać hasło do komunikatora? Dołączyć do wirtualnych znajomych? Być w grupach, które twoje dziecko stworzy z innymi (to już daleko idąca ingerencja – być może nie wszyscy znajomi twojego dziecka ją zaakceptują)? Ustalić czas korzystania?

Warto przemyśleć, wytłumaczyć i spisać z dzieckiem zasady, które będą towarzyszyć korzystaniu z komunikatora. Porozmawiaj o kontakcie z obcymi, o tym, co robić, gdy cokolwiek twojego syna lub córkę zaniepokoi. O udostępnianiu zdjęć i prywatnych informacji. Postarajcie się sformułować zasady pozytywnie („mogę korzystać z komunikatora po odrobieniu lekcji” zamiast „dopóki nie odrobię lekcji, nie mogę korzystać”). Łatwiej jest zaakceptować ograniczoną wolność niż spis zakazów.

Fotografia: Annie Spratt, unsplash

4. Wspólnie zainstalujcie aplikację

Przejdźcie proces instalacji razem. Pozwoli ci to poznać nieco lepiej aplikację. W dodatku dzięki temu zrobicie coś razem w sieci, a dla dobra więzi z dzieckiem warto szukać takich okazji. Koniecznie zajrzyjcie od razu do ustawień prywatności. W większości komunikatorów użytkownik czy użytkowniczka mogą zdecydować między innymi o tym, kto będzie mógł wyszukać jego/ją w aplikacji, może też zablokować niechcianego rozmówcę czy rozmówczynię. Przećwiczcie to – co innego wiedzieć, co innego umieć. Pamiętajcie przy tym, że interfejs komunikatora zwykle wygląda inaczej w aplikacji (na telefonie), inaczej na komputerze. Warto, by dziecko umiało go obsługiwać i tu, i tu. Przejrzyjcie dokładnie dostępne opcje. Jeśli coś jest niejasne, poszukajcie odpowiedzi na stronie aplikacji lub na innych stronach w sieci.

5. Towarzysz! Zwłaszcza w pierwszym okresie korzystania

Dotrzymuj dziecku towarzystwa, gdy będzie się uczyć aplikacji. Korzystajcie z niej między sobą. Wracajcie przy tym do zasad, które ustaliliście.

Zachęcamy, by bardzo poważnie traktować wszelkie prośby o wsparcie przy korzystaniu z komunikatora. Nawet te, które wydają ci się banalne i nieistotne. Emocje, które w związku z nimi dziecko przeżywa, naprawdę je dotykają. Nie lekceważ. Wysłuchaj. Wesprzyj. Pomóż. Poszukajcie wspólnie rozwiązania.

Na wszelki wypadek podaj córce lub synowi numer telefonu zaufania dzieci i młodzieży Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę (na razie działa całodobowo, ale w przeszłości było różnie, warto sprawdzić godziny) – 116 111. Bywają sytuacje, gdy dziecku łatwiej porozmawiać z kimś obcym. Fundacja prowadzi także infolinię dla rodziców oraz osób pracujących z dziećmi i młodzieżą. Jeśli nie wiesz, co zrobić z problemem, z którym przyszło do ciebie dziecko, a dotyczy on jego bezpieczeństwa – zadzwoń pod numer 800 100 100.

6. Pomóż dziecku uzgodnić zasady korzystania z aplikacji z tymi, z którymi rozmawia/koresponduje najczęściej

Podczas warsztatów dzieci chętnie dzielą się z nami swoimi problemami w sieci. Często dotyczą one komunikatorów. „Kiedy mama czyta mi bajkę, mój telefon ciągle dzwoni i mama się denerwuje, ja też”. „Po godzinie niesprawdzania grupy mam sto wiadomości, większość to bzdury”. „Nie mogę zasnąć, bo osoby z mojej klasy piszą na naszej grupie bardzo późno wieczorem i ciągle mi pikają powiadomienia”.

Warto pomóc dzieciom ustalić netykietę zamkniętych grup, do których należą na komunikatorze. Jeśli mają się do tych zasad przekonać – proces ustalania będzie trudny i długi i często trzeba będzie go powtarzać. Ale z naszego doświadczenia wynika, że warto. Zasady ustalone przez samych zainteresowanych (z facylitacją, a czasem mediacją rodziców, nauczyciela, nauczycielki czy trenera, trenerki) mają szansę być trwalsze. Ich strażnikami i strażniczkami są wszyscy zainteresowani, nie siła z zewnątrz. Wspólne zasady ustalone przez grupę (rekomendujemy ich spisanie) mogą kolidować z indywidualnymi kontraktami domowymi. Dobrze będzie sprawdzić je pod tym kątem. Jeśli zasady przyjęte w obrębie grupy różnią się od tych w domu, ale nadal służą dobru dzieci – warto zachować elastyczność.

7. Okazuj wyrozumiałość

Czy będąc dzieckiem, zawsze słuchałaś/eś rodziców? Przestrzegałeś/aś wszystkich zasad? No właśnie. Możemy przyjąć, że nie zawsze – i twoje dzieci też nie zawsze będą. Nie zachęcamy do pochwalania łamania zasad.

Zachęcamy: postępuj tak, aby dziecko mniej się bało konsekwencji złamania zasady, za to bardziej ufało, że zawsze mu pomożesz. Chodzi o to, by na przykład, kiedy otrzyma nagie zdjęcia, nie obawiało się ci o tym powiedzieć. Nawet jeśli dostało te zdjęcia w następstwie złamania zakazu nierozmawiania z obcymi.

Im szybciej dowiesz się o trudnej sytuacji, tym zwykle łatwiej będzie ci pomóc i wesprzeć dziecko.

8. Dbaj o higienę cyfrową

Problemy z nadmiernym korzystaniem z urządzeń ekranowych, w tym komunikatorów, nasiliły się w czasie pandemii. Dotyczy to dzieci i dorosłych. A zachowania rodziców modelują przecież zachowania dzieci. Warto to sobie uświadomić, rozmawiając z dzieckiem o nadużywaniu komunikatorów. Dobrze byłoby otwarcie przyznać: ja też się z tym zmagam. I razem szukać rozwiązań.

Jednym z nich może być aplikacja mierząca czas korzystania z telefonu i notująca, co na nim robimy. Zainstalujcie ją na swoich telefonach i po tygodniu jej działania omówcie wyniki. (Po takim zebraniu danych możecie ją odinstalować).

Dobrym sposobem na rzadsze korzystanie z komunikatorów jest także wyłączenie – okresowe lub na stałe – powiadomień o nowych wiadomościach.

Dobrze jest unikać nawyku sięgania po urządzenie ekranowe tylko po to, by scrollować ekran z nudów. Warto za to sięgać w konkretnym celu, po coś.

Zachęcamy: interesuj się tym, co dziecko robi w sieci; nie poprzestawaj na narzekaniu „znów siedzisz w internecie, znów tracisz czas”. Umiejętność wykorzystywania internetu jest przecież dziś niezbędna, warto pokazywać dziecku, jak być w nim osobą twórczą i jak wykorzystać potencjał sieci.